Akuen Dagiti Biddut a Naaramid

[Nabulod ti ladawan a naaramat]

"ANIAT' ipangpangrunam a remienta?" sinaludsod ti ubing.

Pinerreng ti karpintero ti ubing ken immisem iti bangbangir, "Paggabut ti lansa."

"Apay a paggabut ti lansa?" Ti manen ubing.

Gapu ta no maminsan, makaaramidak met iti pagbiddutak. Masapul a tarimaanek. Ti kapintasan nga aramiden ket ti pananggab-utko ti lansa sakonto baliwan nga ilansa."

Amin a nagannak adda met pagbiddutanda. Awan nayanak a perpekto. Ket no mapasamak daytoy, mabalin a saantayo nga ikankano ket agparang a kasla saan a naaramid. 

Ngem no maminsan, daksanggasat ta masansan a mangibati daytoy iti killo a lansa wenno perdision iti tabla [a pakailansaanna]- ket maysa daytoy a banag iti imatang a saan a nasayaat a kitaen. Wenno alimonen kadi lattan ti purrua [pride] ket gab-uten ti lansa iti tabla a nakailansaanna? Ket kadagiti karpintero, saanda kayat wenno paggugusto ti aggabut ti lansa, ngem paset daytoy iti biag.

Kinaagpaysuananna, awan ti manggusto a mangkita iti kamali wenno biddut ni Pulano wenno ni Pulana. Ngem kas nagannak, dakkel nga opurtunidad daytoy a mangpadur-as ti kinasirib ken kinapigsa ti pamilia. 

Tunggal pagtaengan, adda latta killo a lansa, ket no ditayo dagdagusen a tarimaanen dagitoy a killo, mabalin a yegna ti riribuk wenno perdision. Ket babaen iti panangako wenno panangakseptar ti biddut a naaramid, mabangon ti nair-irut ken as-asideg a pannakirelasion, napudno a modelo, ken itdenna kadatayo ti gundaway a mangbangon ti napimpintas ken nasalsalun-at a pamilia.


Dagiti Aramiden
i. Masapul nga akuen ti biddut/kamali
-Ti agbalin a nagannak, saan a kas karina nga ibaklay dagiti responsibilidad. Masapul a maaramid dagiti umno ken umisu a desision. Maiparbeng a desision a pagsayaatan ti pamilia. Ngem no maminsan, narigat nga ammuen dagiti banag nga aramiden. Ket uray asinoka, siasinoka man, garantisado a saankanto pulos agbalin a perpekto a nagannak. "No puyotam, puyotak met," kasta ti biag.

Idi agtawen iti siam ti anak ni Romeo, ni Justin, sinaludsod ti ama iti ubing no napadasannan ti nagulbod. Saan a nagkitakit ti ubing a nangipudno iti ama. "Wen, gapu ta amin a parsua ket nakabasol ken nakurang ti aramidda iti pakaidayawan ti Dios"- [Roma 3:23].

Apagapaman a nagpanunot ti ubing, "Tang, ammoyo kadi no apay nga adda naimbag wenno napintas a bersikulo ken daniw?"

Nasdaaw ni Romeo iti saludsod ni Justin. Ginaraw ti ama ti ulona sana kuna, "Gapu ta maaramatmo daytoy iti inaldaw-aldaw a panagbiag." Ngem iti panunot ni Romeo, husto ni Justin. Adda masagrap a pannakapaay iti tunggal aldaw.

Itden ti adu a presyur ti panangannugot a saanka a perpekto. Siwawaya ketdi ti bagi nga agaramid iti biddut wenno kamali. 

Kuna ni Romeo, "Naduktalak a no yad-addak ken padasek ti agbalin a perpekto, ad-adu met a biddut ti maaramidko. Ket no magraduan ti bagik, adda beinte a porsiento ti makuna a 'margin of error.' Kayatna ngarud a sawen nga awan ti aniamanna iti aramidek a saan a perpekto. Ngem aramidek amin a kabaelak ket saanko daytoy a pakariribukan wenno pagdandanagan unay."

Kaaduan a nagannak ti agkuna, "ti kangrunaanna kadakami ket isu ti panagayat kadagiti annakmi ket aramidenmi amin a kabaelanmi tapno maipaay ti pagsayaatanda." 

Ngem inako dagiti dadduma a nagannak a makaaramidda met iti adu a biddut wenno pagkamilianda. Dagiti kangrunaan a biddut a maaramid isu dagiti sumaganad: Ti naiget wenno kinakuspag, managal-alisto unay, awan ti panawen kadagiti annak, awan anus, alisto a maisturbo, managimbubukod, alisto a sumungbat, managpupungtot unay, stress, managpanunot iti negatibo, managbuteng ken kinatangken ti ulo[na/da].

No maysaka kadagiti kangrunaan a nagannak, mabalin nga itugaw a panunoten a maysaka met kadagitoy nadakamat. Iti amin a tiempo, adda latta pannakapaay, ngem saanna kayat a sawen a dakeska a nagannak. Ti umuna nga agpang ket agsublika iti dana a mangako iti biddut wenno kamali a naaramidmo.

No dadduma, narigat nga akuen ti pannakapaay wenno pagkapsutan iti ekspektarentayo a mabalin a mapasamak. Adu dagiti nagannak a mangayat a mangmentenar ti imahe a mangipasimudaag a kanayonda a husto iti aramidda ken kanayon a tengngelda dagiti garaw. 

Ngem saan a pudno daytoy. Saan koma nga ipalubos ti kinatan-ok a sumalin iti dana a pagnaan. Simple laeng nga ibaga: "Nagbiddutak," "Hustoka," wenno "Diak ammo ti pampanunotek idi mapasamak dayta." Nasalsalun-at a kitaen iti imatang ti maysa a nagannak no akuenna ti biddutna. Agbalin ketdi koma a napudno a pagulidanan, adda kinapakumbaba ket salakniban dagiti annak- dagitoy dagiti tallo a bileg nga imet a mabalin a makatulong kadagiti annak a mangsaranget ti pannubok iti unos ti panagbiagda.



ii. Agpakawan wenno Agpadispensa
-Iti kanito nga akuen a maysaka laeng a tao wenno parsua ti Dios nga adda pagkurangan iti aramid wenno makaaramid iti biddut, masapul nga agpakawan wenno agpadispensaka- iti ugali, balikas wenno aksion. Ngem no saan a nasayaat dagiti banag, naglaka ketdi koma nga ibabawi ti panagpungtot ket dayta ti gapuna nga imbes nga aramiden ti responsibilidad, ibaw-ingtayo ketdi iti panangpabasol. 

Ngem no akuen ti nagbiddutan ket agpakawan, masursuronto dagiti annak ti kinaimportante ti makuna a 'personal accountability.' No kuna, "Sori," wenno 'dispensarennak ta napunnoanak.' Anian a nagsayaat iti rikna kewn kararua no pakawanen dagiti annak- no dagiti nagannak ket ammoda met ti agpadispensa.


IDI agtawen ni Marlon iti pito, kaay-ayona ti agay-ayam iti soccer a kaduana ti amana, ni Mac. Masansan nga agay-ayam dagiti agama. Naragsakda ta no kuan, agkatkatawada pay nga agay-ayam. Maibus ti oras ngem nagbalin nga importante kadakuada dayta a kanito a panagay-ayamda.

Iti naminsan, impakita ni Mac ken ni Marlon no kasano ti mangkugtar ti bola nga agturong iti goal. Siniputan ni Marlon ti inaramid ti ama. Kinugtaran ngarud ni Mac ti bola ken imbulosna amin a pigsana, ngem saan nga iti goal ti napanan ti bola no di ket iti ruar ti pagay-ayamanda.

Idi asitgan koma ni Mac ti bola, naikaglis ti sakana a nagpakannawan. Ket imbes nga agturong ti bola iti goal, direkta ketdi a nagturong iti rupa ni Marlon. Iti panangpanunot ni Mac, kasla nakabuya iti pelikula. Nabuyana amin a napasamak: nakitana a nagtapaw ti bola iti angin sa nagdiretso iti ngiwat ni Marlon. Ket ti kadaksan a paset a napasamak, timmayab ti dua a ngipen ni Marlon manipud iti ngiwatna.

Iti daytoy a napasamak ken ni Marlon, nagtaray a dagus ni Mac tapno arayatenna ti anakna. Nagikkis ti ubing ket mangrugin nga agtedted ti luana. Nakita ni Mac ti dara nga aggapu iti bibig ti ubing. Inarakup ni Mac ti anakna- liniwliwa ken nagpakawan ni Mac ken ni Marlon sana kinuna, "Dispensarennak. Diak gamden a saktanka. Diakton ar-aramidenen."

Nagkalma ti ubing, nagdanggayda ketdi nga agama a nangsapul iti naipuruak a dua a ngipen. Ket idi nasapulanda, naglugan dagiti agama a nagturong iti maysa nga ice cream parlor. Iti dalan kuna ni Mac, "Ammom Marlon, diak pulos aramiden a saktanka iti kasta..."

Immisem no Marlon, imparabawna ti imana iti abaga ni Mac. "Ammok, Tang," kinunana. "Mabalin nga ipagarupyo idi damo nasiglatak a manglisi ti bola nga umay kaniak, ngem saan gayam." Kalpasanna, nagsardeng iti apagbiit a napanunot sana met la kinuna: "Ken maysa pay, saanka met gayam nalaing a kumugtar iti bola."

Ti panagpakawan wenno panagpadispensa, agkatok iti ridaw ti puso ti anak. Ibagbagam a kayatmo ti maaddaan iti napintas a relasion kadakuada. Agpayso, nalaka ti mangsugat wenno alisto a paritan dagiti annak, wenno mangrabsut ti kalintegan, a no maminsan, ditay' utoben nga umuna dagiti aramidentayo.

Ket ti aramiden? Alistoan ti agpakawan ken agpadispensa, uray pay no ammom nga adda reaksionda.

Mabalin a makatulong met dagitoy kangrunaan a prinsipio kas iti: agbalin a responsibilidad, ilawlawag a naimbag dagiti pasamak, annadan ti tono ti bosesmo, saan nga agpabasol wenno agaramid iti rason, sawen ti 'sori,' agbalin a sensitibo ken napudno, denggen ti ibaga ti riknam, sawen ti 'mapakawannak ngata?' Ket no saanda pay nakasagana a mangpakawan kenka, dimo piliten ida; ngem no awatenda ti pammakawanmo, agyamanka.

No maaramid dagitoy a kangrunaan a prinsipio, makuna a masolbar ti maysa a karirigatan a paset ti problema a mangbangon iti diding ti gura ken saan a panagkikinnaawatan- a mabalin nga umabot iti tawtawen a mangtumba iti daytoy a diding.


AMMO ni George, ti agtawen iti siam, a saanna a mabalin nga usaren ti martilio ti amana no awan ti permiso manipud kenkuana. Ket nagpukaw ti martilio ti ama ket saanen a malagip pay ni George no sadino ti nangidissoanna. 

Agungeten ti ama. Makapungtot daytoy a nagsapul iti uneg ti balay. Ket iti dayta a kanito, ammon ni George a saan a nasayaat ti pannakapukaw ti martilio ti ama. Mamati ni George nga awatenna ti aniaman a pannusa nga ipataw ti ama kenkuana. Ngem nasurpresa ti ubing. Ket kalpasan ti pito a tawen, malagip pay la ni George no kasta nga asitgan ti ama. "Sori. Saan nga aramid ti maysa a kristiano dayta..."


iii. Aksionan
-Kasapulan ti napudno a panagpakawan iti panangbaliw ti tignay. Sarunoen daytoy ti panagpadispensa tapno maukas dagiti negatibo nga ugali, balikas wenno aksion nga awan kaipapananna kadatayo. No makaaramid iti biddut, masapul a dagdagusen a tarimaanen ti perdision. 

Ti panagtarimaan, mailinteg wenno maurnos ti killo a situasion. Kaaduan a situasion ket mabalin a matarimaan no ipaayan la ketdi iti tiempo wenno panawen ken enerhia a mangitrabaho. Ngem no malibtawan ti opurtunidad ket naunegen ti perdision, ibilangmon daytoy a restitusion. Mairaman iti restitusion nga itden wenno aramiden ti maysa a banag a maisakripisio tapno maipakita a serioso ti agbalin nga aramiden.

Sangnguen ti bukod a biddut. Al-alisto a maisapulan iti solusion ken maawat dagiti annak ti naaramid a biddut.

Kamaudiananna, mautobmonto a saanka a perpekto a tao. Iti panangsango kadagiti pannakapaay, masarakanto ti bagi a sensitibo ken addaan ti panaganus a mangsolbar iti biddut a maaramid kadagiti annak, wenno biddut a maaramidda kenka. 

Itden ti panagbiddut iti opurtunidad ti kinaimportante ti: kinatalged ti sao, denggen ti tunggal maysa, makidanggay kadagiti annak a mangibus iti oras, ibilang ti agbalin a bunga, annadan dagiti isawang a balikas, saan unay nga ag-react, ken ipangruna dagiti prayoridad.

Ken padasen a pagadalan tunggal pannakapaay ken dagiti maaramid a biddut.




AKUEN DAGITI BIDDUT A NAARAMID
Rudy Ram. Rumbaoa
Dagiti Koleksion a Daniw, Sarita, Kanta ken Dadduma Pay
wwwtaraontibiag.blogspot.com