Patas a Panagdisiplina [Umuna iti Dua a Paset]

Dadduma Pay...

[Nabulod laeng ti ala a ladawan a naaramat]

Patas a Panagdisiplina [Umuna iti Dua a Paset]
ni Rudy Ram. Rumbaoa


i. Ti Situasion
"ANAKKO, dimo sagiden dayta a mula," kuna ni Berto iti agtawen ti uppat nga anakna a babai, ni Nene. Ngem nasagiden ken iggemen ti ubing ti mula.

Nagtugaw ni Berto iti suelo, sinangona ti ubing, kinitana dagiti mata ni Nene ken naalumamay a nagkuna, "Nangngegmo kadi ti kinunak?"

"Wen, 'Tang."

"No sagidem pay maminsan ti mula," kuna ni Berto iti ubing, "Bautek dagiti imam."

Miningmingan ni Nene ni Berto, pagammuam ta sinagid ti ubing ti mula.

Ammo ni Berto ti inaramid ni Nene ket maysa a pagsubok kenkuana ti ubing. Kuna ti ubing, "Maaramidko ti kayatko ket dinak pawilan iti aramidek."

Iniggaman ket ginuyod ngarud ni Berto ti kannigid a takiag ni Nene sana kinuna, "Imbagak kenka a dimo sagiden ti mula, ngem dinak tinungpal. Nangala ni Berto iti bislak a pagbautna iti ima ti ubing.

Kasla di mamati ni Nene iti inaramid ni Berto kenkuana. Mangrugin a mabukel ti lua kadagiti mata ti ubing.

Pinagtugaw ni Berto ni Nene iti luppona, "Balasangko, ay-ayatenka," kinunana, "ngem masapul met a tungpalennak. Pangngaasim, dimo kadi sagiden ti mula."

Ngem saan a nagsardeng ni Nene ket sinagidna manen ti mula. Kasla di mamati ni Berto iti naimatanganna. Iti dayta a kanito, mabalin kuna ni Berto iti nakemna nga ammo ti ubing ti mangallilaw ta sinikapanna manen isuna. Arigna nga inalimon ni Berto ti pungtotna ket kinunana iti bagina, "Maysa daytoy nga opurtunidad ti panagisuro. Agkalmaka laeng ket suroten ti ania man nga inka isawang. Saanmo a degdegan."

"Nene, sori Balasangko ngem inaramidmo ti diak kayat," kuna ni Berto. "Ita, masapul a bautek manen ti imam."

Inin-innayad nga innala ni Berto dagiti ima ti ubing ket indagdagsenna iti panagbautna. Ket iti dayta a kanito, nakarikna iti sakit ti ubing ket agtedteden dagiti luana ket imbus-oyna lattan dagiti imana a bauten ni Berto. Kalpasan ti panagbaut ni Berto, inarakupna met laeng ni Nene sana sinaludsod, "Aniat' mapasamak no dimo ipangag ti pammilinko?"

"Nasakit," kuna ni Nene a nangitudo kadagiti imana.

Kasapulan dagiti ubbing iti naintek wenno natibker ken maitunos a limitasion a pannakadisiplinada. Kasapulan pay a sursuruen ken ammuenda nga adda ibunga a dakes ti inaramidda no aglabes ti limitasion a di kayat dagiti nagannak. Ngarud, maysa a kritikal a desision ti panagdisiplina iti pamilia, nangruna kadagiti ubbing.

Sinurat ni Solomon, "Disiplinaem ti anakmo ket itedna kenka ti kappia; itedna ti ragsak iti kararuam [Proverbio 29:17].

Naadaw ti "discipline" manipud iti ramut a balikas a kayatna a sawen, "Isuro." Disiplinaen dagiti nagannak dagiti annakda tapno masursuruanda iti responsibilidad, nupay ti panagdisiplina iti maysa nga ubing ket maysa a wagas a panangisagana ti bagi iti masakbayan. 

No saan a disiplinado ti maysa nga ubing, saan a matengngel daytoy, agaramid kadagiti desision ket mabangon ti pagtuladan ti sabali kenkuana a daytoyto ti masansan a sapsapulenna bayat ti panagbiagna.

Disiplinaen ti nasalun-at a pamilia dagiti annakda gapu ta ay-ayatenda ida. Ngem kaaduan nga ubbing ti manggura iti pannakadisiplinada ket daytoy ti gapuna nga ikalinteganda ti kayatda. Mabalin nga aglemmegnda, aglaaw, mamutbuteng, kumarit, pagbalinendaka a nakabasol--amin a pamuspusan tapno malapdanda iti pannakadisiplinada. 

Kas maysa a nagannak, masapul a patas, natibker ken determinado ti panagdisiplina. No saan a maaramid daytoy, dagiti annak ti agsagaba. Daytoy ti maysa a kaskenan a paset iti panagisuro kas nagannak--no ay-ayaten ken ipatpategyo ida.

ii. Kangrunaan a Pagannurotan
TI kangrunaan nga annuroten- ti panagdisiplina ket responsibilidad a naipabaklay kadagiti nagannak tapno makalbit ti emosion, salakniban ken matignay ti ubing. Uray pay dagiti psychologist, naannadda a makisarita ken agsaludsod kadagiti nagannak no kasano ti estilo ti panagdisiplinada. 

Ti umuna a punto a rumbeng a laglagipen ket adda pagdiperensiaan ti displina ken panangdusa. Ti panagdisiplina ket sursuruen ti maysa nga ubing nga agaramid iti nasayaat para iti masakbayanna, idinto ti panangdusa ket ipamaysa ti nakabasolan gapu iti naaramid iti napalabas. Sika ti maseknan iti panagdisiplina ket bangonem ti respeto ken ti kinatalged ti ubing. Ti panangdusa ket bunga ti saan a panagballigi wenno pungtot ket yegna ti panagamak wenno panagbuteng wenno basol iti maysa nga ubing.

Agpada a kasapulan dagiti nagannak ti yaannugotda iti maysa a plano no yaplikarda ti panagdisiplina iti ubing. Ngem no saanda nga agkasurotan iti dayta a plano wenno annuroten, masapul ngarud a solbarenda ti isyu nga is-isuda. 

Saan a nakakaskasdaaw para kadagiti ubbing no makitada dagiti nagannakda a saan nga agkasurotan ken ekspektaren ti maysa a banag kadakuada. Kinapudnona, gundawayan dagiti ubbing daytoy a situasion, ket ditoy a mapataud iti ubing ti nabileg a posision a saan a nasayaat para iti pamilia. Suportaram ti asawam iti ania man nga agbalin a desisionna iti sangnguanan ti anakmo, uray pay no dimo anamongan iti estilona a panagdisiplina. Ngem adda sumagmamano a pakailaksidan kas koma iti: physical wenno sexual abuse, pisikal a peggad, ilegal nga akitibidad, ken immoral nga ugali.

Ited ti dua nga espesial a situasion ti komplikasion. Kas koma no single parent-ka, mangsapul ti suporta iti maysa a tao a mabalin a makatulong a mangpatibker iti planom a panagdisiplina ken isupusopmo ti limitasion nga aramiden ti ubing iti plano. No kas pagarigan blended family, dagiti biological parents ti kangrunaan nga agisuro kadagiti annakda--malaksid no ubbing unay dagiti maisuro idi nagasawa dagiti nagannakda, no masansan nga awan iti pagtaengan ti biological parents wenno saanen a matengngel pay ti ugali ti ubing.

Dagiti kangrunaan a pagbatayan wenno pagunnortan iti panagdisiplina:
-agaramid iti pagannurotan a maitutop wenno maibagay iti tawen;
-ilawlawag kadagiti ubbing ti mabalin a pagpatinggaan wenno limitasion dagiti aramidenda; -ipamaysa laeng ti tallo agingga iti lima a paglintegan nga aramidem iti maymaysa a tiempo;
-isurat ti pagannurotan ken ipaskil daytoy iti reprigeretor wenno iti lugar a makita dagiti ubbing;
-ikonektar ti tunggal pagannurotan nga ibunga wenno nagbanaganna;
-liklikan ti maysa a pagannurotan a namnamaem a dimo kabaelan a yimplimentar;
-makitunos uray pay no busy wenno nabannogka;
-agresponde nga insigida iti ibunga wenno nagbanagan ti panagdisiplina;
-saan nga agdisiplina no makapungtot wenno makaungetka;
-saan a disiplinaen ti ubing gapu iti kamali wenno aksidente a napasamak;
-ibaga iti anak nga ay-ayatem isuna;
-gutigotem a pasayaaten ti anak ti aramidna no maminsan, ken ipakita ti positibo a tignay.

Dagitoy a pagannurotan ti mabalin a pagrugian, ngem sakbay nga aramidem daytoy, kasapulan met nga ikonsiderarmo ti ibunga wenno pagbanagan ti mabalinmo nga aramiden. Masapul met a komportable dagitoy a pagannurotan ken no ania ti kasamayan para iti anakmo.

[maituloyto...]